Electronics: Bài 4 - Khối nguồn

1 - Khối nguồn nuôi
1.1 - Khối nguồn nuôi
Nhiệm vụ của khối cấp nguồn là cung cấp nguồn 1chiều 12V ổn định cho máy hoạt động, điện áp vào là nguồn xoay chiều 220V AC không ổn định.

Sơ đồ khối - khối nguồn nuôi

Biến áp có nhiệm vụ đổi điện 220V AC xuống điện áp 18V AC
Mạch chỉnh lưu cầu và lọc chỉnh lưu điện áp xoay chiều AC thành điện áp một chiều DC
Mạch ổn áp tuyến tính : có nhiệm vụ giữ cho điện áp ra cố định và bằng phẳng cung cấp cho tải tiêu thụ .

Mạch giảm áp, chỉnh lưu và mạch lọc .

Biến áp và mạch chỉnh lưu cầu, mạch lọc

Biến áp nguồn : Điện áp vào = 220V 50Hz , Điện áp ra = 18V
D1, D2, D3, D4 là mạch chỉnh lưu cầu , chỉnh lưu điện AC thành DC
Tụ C1 : 2200µF/25V là tụ lọc nguồn chính

Biến áp và mạch chỉnh lưu cầu, mạch lọc trong thực tế.

Mạch ổn áp tuyến tính :

Nhiệm vụ : Mạch ổn áp tuyến tính có nhiệm vụ => Tạo ra điện áp đầu ra ổn định và bằng phẳng, không phụ thuộc vào điện áp vào , không phụ thuộc vào dòng điện tiêu thụ

Sơ đồ tổng quát

Sơ đồ tổng quát mạch ổn áp tuyến tính

Điện áp vào là nguồn DC không ổn định và còn gợn xoay chiều.
Điện áp ra là nguồn DC ổn định và bằng phẳng
Mạch lấy mẫu là lấy ra một phần điện áp đầu ra, điện áp lấy mẫu tăng giảm tỷ lệ với điện áp đầu ra .
Mạch tạo áp chuẩn : là tạo ra một điện áp cố định
Mạch dò sai : so sánh điện áp lấy mẫu với điện áp chuẩn để phát hiện sự biến đổi điện áp ở đầu ra và khuếch đại thành điện áp điều khiển quay lại điều chỉnh độ mở của đèn công xuất, nếu điện áp giảm thì áp điều khiển , ĐKhiển cho đèn công xuất dẫn mạnh, và ngược lại .
Đèn công xuất : khuếch đại về dòng điện và giữ cho điện áp ra cố định .

Sơ đồ chi tiết của mạch ổn áp tuyến tính máy Samsung

Mạch ổn áp tuyến tính trong Ti vi Samsung 359R

Mach tạo áp lấy mẫu gồm R5, VR1, R6 , điện áp lấy mẫu được đưa vào cực B đèn Q2 .
Mạch tạo áp chuẩn gồm Dz và R4, điện áp chuẩn đưa vào cực E đèn Q2
Q2 là đèn dò sai , so sánh hai điện áp lấy mẫu và điện áp chuẩn để tạo ra điện áp điều khiển đưa qua R3 điều khiển độ hoạt động của đèn công xuất Q1
Q1 là đèn công xuất
R1 là điện trở phân dòng
Tụ 2200µF là tụ lọc nguồn chính .

Nguyên tắc ổn áp như sau : Giả sử khi điện áp vào tăng hoặc dòng tiêu thụ giảm => Điện áp ra tăng lên => điện áp chuẩn tăng nhiều hơn điện áp lấy mẫu => làm cho điện áp UBE đèn Q2 giảm => đèn Q2 dẫn giảm => dòng qua R3 giảm => đèn Q1 dẫn giảm ( vì dòng qua R3 là dòng định thiên cho đèn Q1 ) => kết quả là điện áp ra giảm xuống, vòng điều chỉnh này diễn ra trong thời gian rất nhanh so với thời gian biến thiên của điện áp, vì vậy điện áp ra có đặc tuyến gần như bằng phẳng.
Trường hợp điện áp ra giảm thì mạch điều chỉnh theo chiều hướng ngược lại.

1.2 - Hư hỏng thường gặp của khối cấp nguồn

a) Không có điện vào máy, không có tiếng, không có màn sáng.

Máy không màn sáng, không hình, không vào điện

Nguyên nhân :

Cháy biến áp nguồn, hoặc đứt cầu chì.
Cháy các Diode của mạch chỉnh lưu

Kiểm tra :

Kiểm tra biến áp nguồn : Để đồng hồ thanh x1W và đo vào hai đầu phích cắm điện AC, nếu kim đồng hồ không lên => là biến áp nguồn bị cháy, nếu kim lên vài chục ohm là biến áp bình thường.
Đo kiểm tra trên các Diode chỉnh lưu cầu
Cuối cùng ta cấp điện và đo trên hai đầu tụ lọc nguồn chính phải có 18V DC

b) Hình ảnh bị uốn éo, có tiếng ù ở loa .

Hình ảnh bị uốn éo

Nguyên nhân :

Bản chất của hiện tượng trên là do điện áp cung cấp cho máy đã bị nhiễm xoay chiều 50Hz vì vậy nguyên nhân là :

Hỏng tụ lọc nguồn chính 2200µF/25V
Hỏng một trong số các Diode chỉnh lưu cầu
Hỏng mạch ổn áp tuyến tính

Kiểm tra :

Kiểm tra cầu Diode, nếu cầu Diode bình thường thì đo sụt áp trên 4 Diode phải bằng nhau, nếu điện áp này lệch là có 1 hoặc 2 trong số 4 Diode bị hỏng
Đo điện áp DC trên tụ lọc nguồn chính phải có 18V DC, nếu điện áp này giảm < 18V là tụ lọc nguồn bị khô .
Kiểm tra điện áp DC ở đầu ra của nguồn ổn áp tuyến tính có khoảng 11V => 12V, và điều chỉnh biến trở nguồn (VR1) điện áp đầu ra phải thay đổi, nếu điện áp ra quá cao khoảng 15V hoăc quá thấp khoảng 7V và điều chỉnh biến trở VR1 không tác dụng là hỏng mạch ổn áp tuyến tính.

2 - Khối đường tiếng
2.1 - Sơ đồ khối đường tiếng

Sơ đồ khối đường tiếng

Tín hiệu điều tần FM đi cùng tín hiệu Video tổng hợp được tách qua tụ giấy => đi qua mạch cộng hưởng đầu vào đi vào tầng khuếch đại trung tần tiếng => sau khi KĐ lên biên độ đủ lớn tín hiệu đưa sang mạch tách sóng điều tần để lấy ra tín hiệu âm tần => sau đó tín hiệu âm tần được khuếch đại qua mạch công xuất rồi đưa ra loa để phát lại âm thanh.

2.2 - Mạch trung tần tiếng dùng Transistor

Mạch trung tần tiếng dùng Transistor

T301 là biến áp trung tần cộng hưởng đầu vào , cộng hưởng ở tần số 6,5MHz
Q1 là đèn khuếch đại trung tần
T302 là biến áp trung tần tách sóng, sau biến áp T302 là mạch tách sóng điều tần
Đèn Q2 là mạch khuếch đại tín hiệu âm tần .

2.3 - Khối đường tiếng dùng IC

Khối đường tiếng trong Tivi Samsung 359R

CF1 là thạch anh cộng hưởng đầu vào, cộng hưởng ở tần số 6,5MHz
IF Amply là tầng KĐ trung tần tiếng
FM DET là mạch tách sóng điều tần
CF2 là thạch anh cộng hưởng đầu ra
Tín hiệu âm tần sau tách sóng được đưa đến triết áp Volume sau đó đưa sang tầng công xuất AUDIO OUT khuếch đại và đưa ra loa.

2.4 - Hiện tượng hư hỏng khối đường tiếng

a) Máy có hình, không có tiếng.

Nguyên nhân :

Hỏng loa
Mất điện áp Vcc cung cấp cho khối đường tiếng
Hỏng IC công xuất tiếng
Hỏng mạch trung tần tiếng

Kiểm tra :

Kiểm tra loa : Để đồng hồ ở thang x1W đo vào hai đầu dây loa, nếu có âm thanh sột soạt ở loa là loa bình thường, nếu kim không lên và không có tiếng động là loa hỏng.
Đo kiểm tra Vcc cho IC công xuất
Thay IC tiếng nếu các điều kiện trên đã tốt.

b) Có tiếng rồ kèm theo tiếng nói , tiếng nói nhỏ.

Nguyên nhân :

Do mạch trung tần cộng hưởng sai tần số, thạch anh cộng hưởng không đúng hệ .

Kiểm tra :

Kiểm tra mạch trung tần, kiểm tra các thạch anh cộng hưởng, nếu thu các đài trong nước thì thạch anh là 6,5MHz.

Bài 4 - Khối nguồn - Khối tiếng